Tham quan xưởng gốm Health Ceramics của nghệ nhân TUNG CHIANG

Sau nhiều năm làm việc với nghề gốm, tôi nhận ra việc làm gốm cũng giống như việc nuôi dưỡng trẻ em vậy. Bắt đầu từ tượng hình với đất sét rồi nhào nặn nên hình dáng, càng về sau càng có nhiều thứ bất ngờ.

Health Ceramic được thành lập vào năm 1948 bởi nghệ nhân Edith Heath và chồng Brian, ở Sausalito, California. Ban đầu chỉ là một xưởng sản xuất nhỏ, rồi đến năm 2003 khi được chủ hiện tại là Catherine Bailey và Robin Petravic mua lại và đầu tư, xưởng đã phát triển rộng với dòng sản phẩm nổi tiếng mang tên Coupe chuyên về bộ đồ ăn, bình hoa cổ điển và các loại gạch trang trí. Xưởng tiếp tục mở rộng hợp tác với xưởng thủ công Artek, và mở một nhà máy mới ở bên kia Cầu Cổng Vàng, San Francisco vào năm 2012.

Địa điểm xưởng mới này do nghệ nhân gốm Tung Chiang hướng dẫn. Mỗi năm, ông và các học viên của mình cố gắng ra mắt những dòng sản phẩm mới lạ hơn. Năm trước, Tung Chiang ra mắt bộ sưu tập các đồ gốm hình động vât và các loại sản phẩm gốm trang trí nhỏ chú trọng vào màu sắc của men sứ. Năm nay, xưởng sẽ tiếp tục thiết kế dòng sản phẩm mới, cũng là dòng sản phẩm thứ 7 của xưởng: những chiếc bát.

Các thiết kế sẽ được trưng bày đồng thời tại cả xưởng của Health Ceramics ở San Francisco và triển lãm Curator’s Cube ở Tokyo. Tạp chí Cereal 18 có bài phỏng vấn Tung Chiang về quy trình sản xuất gốm sứ của ông, cũng như những suy nghĩ của ông về nghề làm gốm hiện đang dần thịnh hành.

Đâu là ý tưởng khởi nguồn cho bộ sưu tập thứ 7 này của ông?

Tôi quyết định tập trung vào chiếc bát trong bộ sưu tập thứ 7, cũng là bộ sưu tập đánh dấu 7 năm làm nghề của tôi là vì sự đơn giản của quy trình làm bát. Với chiếc bát, bạn sẽ bắt đầu làm với bàn xoay. Đây cũng là bước nhập môn cho bất kỳ thợ làm gốm nào. Tuy vậy, rất khó để có thể làm ra một thứ vốn quá giản đơn như vậy trở nên xuất chúng và nổi bật. Sự tinh tế là rất khó nắm bắt được, vừa phải đơn giản mà vẫn cuốn hút, trang trọng, vừa phải mang được cả tính cách của cá nhân tôi và tinh thần của Health Ceramics bên trong.

Những năm trước, quy trình làm việc của tôi thường rất quy củ. Tôi sẽ dành thời gian phác thảo, suy nghĩ xem sự khác biệt của một chiếc bát và một chiếc đĩa là gì, rồi suy nghĩ xem thứ gì làm tác phẩm đẹp lên hoặc xấu đi, sau đó vẽ ra những mẫu tôi thích, rồi lọc chọn lại. Nhưng năm nay tôi không làm thế. Tôi đi thẳng luôn vào bước nặn hình. Khá thú vị, bởi vì lúc này bạn sẽ phải để cho vật liệu và guồng xoay dẫn lối, ngay từ khi đất sét còn mềm.

Có rất nhiều lúc tôi buộc phải dừng lại hoạc phải thiền một lúc để có thể tiếp tục. Nhưng có một điểm tốt là tôi đã nhận ra mình “yếu” trong khoảng sáng tác mà không có phác thảo đến thế nào. Hiện tại tôi đang cố gắng luyện tập để tăng khả năng sáng tác tự nhiên thế này. Sẽ vô cùng khó khăn đấy nhưng đây là một thử thách mà.

Có điểm gì khác biệt giữa bộ sưu tập này và bộ sưu tập trước đó của ông không?

Tôi nghĩ các bộ sưu tập chính là một chuỗi liên kết theo thời gian. Chúng phản ánh sự phát triển của chúng ta. Nhưng với bộ sưu tập này, tôi nhận ra mình đúc kết được điểm chung giữa con người và đồ gốm. Nhiều năm làm việc với đồ gốm khiến tôi nhận ra đồ gốm cũng có phần “con người”. Chúng ta đều từ đất mẹ mà ra, phát triển, rồi trở về với đất mẹ một ngày nào đó. Khi làm gốm, bạn có thể cố ép nó ra một hình dáng, nhưng kết quả thế nào thì luôn khiến chúng ta bất ngờ. Cũng như con người vây. Và rồi tôi còn học được tính khiêm tốn của đồ gốm. Chúng ta cần phải sống khiêm tốn và chấp nhận guồng quay của cuộc sống và tự nhiên.

Có bất ngờ gì trong quá trình làm việc không?

Thứ khó đoán nhất trong một quy trình làm gốm là lớp men. Gần như không bao giờ có lớp mem giống nhau hoàn hảo. Là một xưởng sản xuất đại trà, chúng tôi cần phải cố gắng giảm thiểu sự bất tương đồng này. Nhưng chút khác biệt cũng là một loại nét đẹp độc đáo của đồ gốm. Người sáng lập của chúng tôi – Edith Heath cũng là một nghệ nhân yêu thích sự độc đáo và nét khác biệt.

Thường thì mỗi khi có một loại men mới, chúng tôi phải đưa vào thử nghiệm từ 6 tháng tới 1 năm. Nhưng với dòng sản phẩm thiết kế thì không cần thử nghiệm lâu như thế. Đôi lúc sản phẩm ra đẹp và rất đáng ngạc nhiên. Cũng có những lúc kết quả hơi “đau lòng”, nhưng nhìn chung cái nào mới ra cũng trông rất thú vị.

Bộ sưu tập mới nhất sẽ được tiến hành thế nào thưa ông?

Đầu tiên à quan trọgn nhất, bộ sưu tập này dành cho chính các thành viên Health Ceramics. Đây là bộ sưu tập đánh dấu bước đường tương lai của Health Ceramics, và cũng là để tiếp nhận và kế thừa những di sản mà nhà thiết kế Edith Heath để lại cho chúng tôi. Đây là giá trị cao nhất của các tác phẩm lần này.

Sau đó, chúng tôi muốn đưa bộ sưu tập này ra bên ngoài. Triễn lãm cũng là một phần của định hướng biến Health Ceramics trở nên minh bạch và gần gũi. Tất cả các bước làm gốm, giá thành sẽ được chúng tôi chia sẻ với khách hàng. Mỗi sản phẩm được làm ra với mục đích được đưa vào sử dụng trong cuộc sống hằng ngày. Vì thế chúng tôi hi vọng khi khách àhng chọn một sản phẩm, cầm một chiếc bát trên tay, họ sẽ nhận ra sự thú vị và khác biệt của sản phẩm. Với tôi, đó chính là lời khen ngợi cao nhất.